Door: Redactie - 30 april 2025 |
De Nederlandse energietransitie staat voor een paradox: terwijl we razendsnel verduurzamen, knelt het stroomnet aan alle kanten. Netbeheerder Liander luidt de noodklok: 317 projecten om het stroomnet te verzwaren of uit te breiden dreigen vast te lopen door stikstofproblemen. Strikte regels rond stikstofuitstoot bemoeilijken vergunningen, met vertragingen of zelfs annuleringen tot gevolg. Wat betekent dit voor de toekomst van ons overbelaste stroomnet?
Sinds de Raad van State in 2019 de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) ongeldig verklaarde, is de bouwsector in een wurggreep beland. Recente rechterlijke uitspraken hebben de regels verder aangescherpt, waardoor projecten rond het stroomnet in Nederland extra vergunningen nodig hebben. Vooral in regio’s zoals Gelderland is de stikstofruimte schaars, waardoor veel van de 317 projecten van Liander in een “gevarenzone” verkeren, aldus Huibert Baud, directeur netontwerp bij Liander. Hij wijst op het uitstel van kabinetsbeslissingen in de voorjaarsnota, wat de situatie verergert. Waarom blijft Den Haag dralen terwijl het stroomnet vol zit?
De cijfers onderstrepen de urgentie. Volgens het RIVM bedroeg de stikstofdepositie in 2023 gemiddeld 1.390 mol per hectare, een daling van 49% sinds 1990, maar nog steeds te hoog voor kwetsbare natuurgebieden. De landbouw blijft de grootste boosdoener met 51% van de depositie, gevolgd door verkeer en industrie. Deze strenge normen, bedoeld om Natura 2000-gebieden te beschermen, botsen nu met de broodnodige uitbreiding van het overvolle stroomnet.
Het stroomnet in Nederland piept en kraakt. De explosieve groei van zonnepanelen (2,6 miljoen daken in 2024), warmtepompen en elektrische auto’s heeft de vraag naar elektriciteit enorm doen stijgen. Tegelijkertijd groeit de opwek van duurzame energie sneller dan het net aankan. Tijdens piekuren, tussen 16:00 en 20:00, is het stroomnet overbelast, met lange wachtlijsten als gevolg: 20.000 aanvragers, waaronder bedrijven en nieuwbouwwoningen, staan in de rij voor een aansluiting. In Wognum konden recent vijftig nieuwbouwhuizen geen stroom krijgen door gebrek aan capaciteit. Hoe lang kunnen we deze bottlenecks nog accepteren?
De economische impact is fors. Volgens Boston Consulting Group kost het overbelaste stroomnet Nederland jaarlijks tientallen miljarden, met risico’s voor het vestigingsklimaat. Bedrijven die willen uitbreiden of verduurzamen, zoals datacenters of energiehubs, lopen vast. Zelfs innovatieve oplossingen zoals megabatterijen, bedoeld om piekbelasting te verlichten, belanden op wachtlijsten omdat het stroomnet hun in- en uitvoer niet aankan.
Netbeheerders investeren flink: in 2025 gaat 8 miljard euro naar netuitbreiding, een stijging van 5 miljard dit jaar. Toch duurt het aanleggen van nieuwe kabels en stations jaren, terwijl de vraag nú explodeert. Liander pleit voor een uitzonderingspositie voor stroomnetprojecten, zodat stikstofregels minder roet in het eten gooien. Daarnaast worden creatieve oplossingen gepusht, zoals energiehubs waar bedrijven hun stroomgebruik afstemmen, of groepscontracten om netcapaciteit te delen. Het kabinet trekt 166 miljoen euro uit voor deze hubs, maar is dit genoeg om het overvolle stroomnet te ontlasten.
Een andere optie is slimmer energiegebruik. Huishoudens kunnen met slimme warmtepompen en laadpalen piekmomenten vermijden. Bedrijven worden gestimuleerd om via congestiemanagement buiten piekuren te draaien, soms zelfs met een deelnameplicht. Innovaties zoals wifi over stroomnet of internet via stroomnet, waarbij dataverkeer via elektriciteitskabels loopt, kunnen de druk op andere netwerken verlichten, maar zijn nog geen structurele oplossing voor het overbelaste stroomnet.
Het overbelaste stroomnet is een symptoom van een succesvolle, maar slecht voorbereide energietransitie. De stikstofcrisis legt de zwakte van trage besluitvorming bloot. Zonder snelle actie vanuit Den Haag dreigen niet alleen nieuwbouwprojecten, maar ook de verduurzaming van Nederland vast te lopen. Netbeheerders, bedrijven en huishoudens moeten samenwerken om het stroomnet te ontlasten, terwijl de politiek knopen doorhakt. De vraag is niet óf, maar hoe snel we dit tij keren.
Dit artikel delen op je eigen website? Geen probleem, dat mag. Meer informatie.
