Door: Redactie - 14 maart 2025 |
De bouwsector staat onder grote druk door de steeds verder aanscherpende stikstofregels. Uit recent onderzoek blijkt dat meer dan een derde van de geplande nieuwbouwwoningen, ongeveer 244.000 stuks, ernstig in gevaar komt door het stikstofprobleem. Dit probleem beperkt zich niet alleen tot woningbouw, want ook utiliteitsbouwprojecten zoals scholen en ziekenhuizen dreigen in grote getalen stil te vallen. De economische schade? Een duizelingwekkende 138 miljard euro aan investeringen die op de tocht staan.
De stikstofproblematiek treft de bouwsector keihard. Niet eerder zijn de gevolgen zo gedetailleerd in kaart gebracht. Bouwend Nederland, de brancheorganisatie voor de bouw, heeft met een uitgebreide analyse laten zien hoe desastreus de situatie is. In verschillende provincies, waaronder Drenthe, Gelderland, Overijssel en Noord-Brabant, zijn de loketten voor nieuwe bouwvergunningen al volledig gesloten, wat het stikstofprobleem verder verergert. Hierdoor kunnen bouwbedrijven niet eens starten met projecten.
De impact van de recente gerechtelijke uitspraken is groot. Eind 2023 werd het zogeheten intern salderen door de Raad van State ongeldig verklaard. Dit hield in dat nieuwbouwprojecten zonder natuurvergunning konden starten als de uitstoot kon worden gecompenseerd met eerder vervallen uitstoot op dezelfde locatie. Met deze regeling van tafel wordt bouwen vrijwel onmogelijk, omdat alternatieve stikstofmaatregelen ontbreken.
De politiek worstelt al jaren met de stikstofproblematiek. Na het schrappen van het vorige stikstofbeleid door minister Wiersma blijft een alternatief uit. Ondertussen verslechtert de situatie alleen maar. In januari oordeelde de rechtbank in Den Haag dat de Nederlandse overheid meer moet doen om natuurschade te voorkomen. Dit zorgt ervoor dat bouwplannen nog verder worden ingeperkt, waardoor het stikstofprobleem toeneemt.
Volgens Bouwend Nederland kan het kabinet niet blijven treuzelen. De gevolgen zijn nu concreet: grote delen van Nederland kleuren oranje of zelfs donkerrood op de kaart van bouwplannen, wat het stikstofprobleem duidelijk laat zien. Van de 631.000 woningen die tot 2030 gepland stonden, zijn er 244.000 direct in gevaar. Ook utiliteitsbouw wordt zwaar getroffen, met driekwart van de projecten die mogelijk niet doorgaan.
De problematiek beperkt zich niet alleen tot vergunningen. Een ander structureel probleem is het gebrek aan een centraal overzicht van lopende bouwprojecten. Terwijl eerdere ministers al jaren spreken over dashboards en databestanden met actuele bouwcijfers, bleek in de praktijk niemand precies te weten hoeveel projecten daadwerkelijk doorgang vinden. De nieuwe cijfers laten zien dat de politieke schattingen veel te rooskleurig waren: er staan geen 1,3 miljoen nieuwbouwwoningen in de planning, maar slechts 631.000. En daarvan dreigt meer dan een derde te verdwijnen door de stikstofregels.
De financiële impact van het stikstofprobleem is gigantisch. Bouwend Nederland becijfert dat maar liefst 138 miljard euro aan investeringen op het spel staat. Dit gaat niet alleen om woningbouw, maar ook om belangrijke projecten zoals ziekenhuizen, scholen en infrastructuur. Gemeenten en provincies trekken steeds vaker aan de noodrem, omdat er simpelweg geen werkbare oplossing is binnen de huidige regelgeving.
Voor veel bouwbedrijven betekent dit enorme onzekerheid. Zonder vergunningen kunnen projecten niet starten en lopen opdrachtgevers risico’s. Dit leidt tot vertragingen, oplopende kosten en zelfs het volledig schrappen van bouwplannen. Door de stikstofregels zijn veel bedrijven genoodzaakt om hun investeringen terug te schroeven of uit te stellen, wat een rem zet op economische groei.
Volgens Bouwend Nederland is de oplossing duidelijk: men moet het stikstofuitstoot bij de bron aanpakken. Dit betekent dat alle sectoren, van de bouw tot de industrie en landbouw, maatregelen moeten nemen om uitstoot te reduceren. Maar tegelijkertijd is het noodzakelijk dat men investeerd in natuurherstel en biodiversiteit, wat uiteraard erg belangrijk is om het koolstof- en stikstofprobleem aan te pakken.
Daarnaast pleit de brancheorganisatie ervoor dat overheden snel werk maken van kansrijke projecten. Door ‘vliegende brigades’ op te zetten en kennis te bundelen, kunnen nieuwbouwprojecten die nog wel mogelijk zijn, sneller worden gerealiseerd. Dit voorkomt verdere stilstand en biedt tijd om met structurele oplossingen te komen voor het stikstofprobleem.
Ondertussen blijft de vraag of het kabinet in staat is om knopen door te hakken. Tijdens een recent overleg in het Catshuis werden de alarmerende cijfers gepresenteerd, maar concrete actie blijft vooralsnog uit. En met de huidige politieke onzekerheid is het maar de vraag of er snel een oplossing komt. De tijd dringt: als er niets gebeurt, blijft Nederland vastlopen in een stikstofdossier zonder einde.
