Door: Redactie - 3 maart 2025 |
Utrecht zet een baanbrekende stap met de bouw van de grootste autovrije stadswijk van Nederland: Merwede. Op een oud bedrijventerrein langs het Merwedekanaal, op slechts tien minuten fietsen van station Utrecht Centraal, verrijst een wijk die plaats biedt aan zesduizend woningen voor ongeveer 12.000 bewoners. Wat deze wijk uniek maakt, is de totale afwezigheid van auto’s op straat. De focus ligt op duurzame mobiliteit en een groene leefomgeving. Maar wat betekent dit voor de bewoners en de stad?
Merwede wordt een wijk zonder stoplichten en zonder parkeerplaatsen langs de straten. In plaats daarvan worden bewoners gestimuleerd om gebruik te maken van het openbaar vervoer, fietsen of te wandelen. De wijk wordt voorzien van 21.500 fietsparkeerplekken en 250 elektrische deelauto’s. Deze deelauto’s kunnen via een app gereserveerd worden wanneer bewoners de wijk willen verlaten. Bovendien kunnen ze via dezelfde app fietsen en transportwagentjes huren voor bijvoorbeeld het vervoeren van boodschappen.
De Utrechtse wijk Merwede gaat echter verder dan alleen autovrij wonen. De wijk krijgt een innovatieve en duurzame infrastructuur met de grootste ondergrondse warmte-koudeopslag van Nederland en drie hectare zonnepanelen op de daken. Hiermee voorziet de wijk grotendeels in haar eigen energiebehoefte. Daarnaast wordt meer dan de helft van de openbare ruimte, daken en binnentuinen groen ingericht, wat zorgt voor een leefomgeving met veel biodiversiteit.
Utrecht loopt voorop in de ontwikkeling van autovrije woonwijken. Hoewel andere Nederlandse steden zoals Delft, Leeuwarden en Maastricht al autoluwe buurten hebben, is een volledig autovrije wijk op deze schaal uniek. Merwede beslaat een gebied ter grootte van 34 voetbalvelden en maakt deel uit van een ambitieus bouwplan waarmee Utrecht tussen 2030 en 2040 zo’n 63.000 tot 77.000 woningen wil realiseren.
De keuze voor een autovrije wijk komt voort uit de behoefte aan duurzame stedelijke ontwikkeling. Door auto’s te weren uit het straatbeeld ontstaat meer ruimte voor groen, voetgangers en fietsers. Dit draagt bij aan een gezonde leefomgeving en vermindert verkeerslawaai en luchtvervuiling. Bovendien sluit het aan bij de trend van een steeds sterker groeiende fiets- en OV-cultuur in Nederlandse steden.
De bouw van de wijk stuitte echter op uitdagingen. Omliggende wijken vreesden voor een toename van parkeerdruk in hun buurten, omdat de bewoners van Merwede geen eigen parkeerplekken krijgen. Om dit probleem te verlichten, heeft de gemeente in de aangrenzende wijken versneld betaald parkeren ingevoerd. Daarnaast stapten omwonenden naar de rechter vanwege onduidelijkheid over de toegestane hoogte van de nieuwe gebouwen.
Een andere uitdaging komt van netbeheerder Stedin, die aanpassingen in de energie-infrastructuur nodig acht om de wijk van voldoende stroom te voorzien. Desondanks is de bouw nu officieel gestart, tot vreugde van de gemeente, aangezien de woningnood in Utrecht hoog is.
In Merwede komen 1800 sociale huurwoningen, 1500 middenhuur– en betaalbare koopwoningen en 2700 vrije sector huur- en koopwoningen. Door deze mix hoopt de gemeente een diverse bevolkingssamenstelling aan te trekken. Toch is er discussie over de geschiktheid van een autovrije wijk voor alle doelgroepen.
Electoraal geograaf Josse de Voogd verwacht dat vooral mensen die in de stad werken of gebruik maken van openbaar vervoer zich aangetrokken voelen tot deze wijk. Voor mensen die werken op bedrijventerreinen of distributiehallen, vaak gelegen aan de rand van steden, is een autovrije wijk minder geschikt. Zij zijn vaker afhankelijk van een auto vanwege hun werktijden en locatie.
Een autovrije wijk biedt tal van voordelen. De leefomgeving is rustiger, veiliger en gezonder door het ontbreken van autoverkeer. Er ontstaat meer ruimte voor groen, speelplekken en sociale interactie. Daarnaast dragen bewoners bij aan een lagere CO₂-uitstoot en minder luchtvervuiling.
Tegelijkertijd zijn er nadelen. Niet iedereen kan zonder auto. Denk aan zorgverleners die flexibel moeten kunnen reizen of mensen die werken op locaties die slecht bereikbaar zijn met het openbaar vervoer. Ook ouderen en gezinnen met jonge kinderen ervaren soms beperkingen zonder eigen vervoer.
Autovrij wonen is in Nederland nog geen standaard, maar in andere landen wint het concept aan populariteit. In Spanje en Duitsland is het al gebruikelijk om in autovrije wijken te wonen. In Nederland leeft echter nog sterk de cultuur van “eigen huis, eigen auto”. Merwede wil deze mentaliteit doorbreken door uitstekende fiets- en OV-verbindingen en gedeelde mobiliteitsoplossingen aan te bieden.
Met de bouw zet Utrecht een belangrijke stap richting duurzame stedelijke ontwikkeling. Het autovrije concept biedt nieuwe perspectieven op mobiliteit, leefbaarheid en energiegebruik. Als het succes van Merwede zich bewijst, kan dit een voorbeeld zijn voor andere steden in Nederland en daarbuiten.
